Kryzys konstytucyjny – przebieg

1. VI 2015 Poprzedni parlament głosami PO i PSL przyjmuje nową wersję ustawy o Trybunale Konstytucyjnym. Ustawa zawiera kontrowersyjny artykuł 137, który umożliwia Sejmowi wybór wszystkich sędziów, których kadencja rozpoczyna się w 2015 r. – także tych, którzy „normalnie” byliby wybrani przez następny Sejm.
2. 8 X Poprzedni Sejm wybiera 5 sędziów TK: trzech, których kadencje rozpoczną się 7 listopada, i dwóch, których kadencje rozpoczną się 3 i 9 grudnia (czyli już po rozpoczęciu pracy przez nowy Sejm).
3. od 8 X Prezydent Duda odmawia przyjęcia ślubowania od wszystkich nowo wybranych sędziów, mimo że prawo nakazuje mu to zrobić bez zbędnej zwłoki. W rezultacie sędziowie ci nie mogą pełnić obowiązków. (czy Prezydent może nie przyjmować ślubowania? / jak Prezydent uzasadnia odmowę?)
4. 12 XI Rozpoczyna się kadencja nowego Sejmu.
5. 19 XI Parlament uchwala nowelizację ustawy o Trybunale umożliwiającą ponowny wybór wszystkich 5 sędziów i skracającą kadencję obecnego Prezesa Trybunału. Za nowelizacją głosują kluby PiS i Kukiz’15. Ustawę jeszcze tego samego dnia podpisuje Prezydent Andrzej Duda.
6. 20 XI W reakcji na działania PiS, na Facebooku powstaje grupa „Komitet Obrony Demokracji”. Po dwóch dniach liczy 20,000 osób.
7. 25 XI Sejm (ponownie głosami PiS i Kukiz’15) przyjmuje uchwały, w których „stwierdza nieważność” wszystkich 5 uchwał podjętych w październiku 2015 r. przez poprzedni Sejm.
8. 2 XII Sejm głosami PiS przyjmuje uchwały o wyborze 5 nowych sędziów TK. Co ciekawe, uchwały zostają podjęte, zanim znowelizowana przez PiS ustawa weszła w życie. (jak PiS uzasadnia wybór 5 nowych sędziów?) Tuż po północy Prezydent Duda przyjmuje ślubowanie od 4 spośród 5 nowych sędziów. 9 grudnia Prezydent przyjmie ślubowanie od ostatniego z 5 sędziów.
9. 3 XII TK wydaje wyrok, w którym stwierdza, że poprzedni parlament miał prawo wybrać trzech sędziów TK, ale nie dwóch kolejnych.
10. 9 XII TK wydaje wyrok, w którym stwierdza nieważność większości artykułów nowelizacji z 19 listopada, m.in. nieważność „wygaszenia” kadencji Prezesa TK.
11. 11 XII Szefowa Kancelarii Premiera Beata Kempa pisze w piśmie do Prezesa TK, że „wstrzymuje” publikację wyroku TK z 3 grudnia do czasu zajęcia stanowiska przez Prezesa TK w sprawie wątpliwości co do składu, w jakim TK wydał wyrok. Prezes odmawia zajęcia stanowiska; przypomina jedynie o obowiązku publikacji. Kilka godzin później rzecznik Rządu obiecuje publikację, a Jarosław Kaczyński mówi: „nie można dopuścić, by wyrok został opublikowany”. (czy można nie opublikować wyroku?)
12. 12 XII Na ulice Warszawy i kilku innych miast wychodzi kilkadziesiąt tysięcy ludzi w proteście przeciwko bezprawnym działaniom Sejmu, Rządu i Prezydenta. Następnego dnia PiS organizuje demonstrację w Warszawie, na którą przychodzi nieco mniej osób.
13. 14 XII Prokuratura Okręgowa w Warszawie wszczyna śledztwo ws. zaniechania publikacji wyroku z 3 grudnia.
14. 16 XII Premier publikuje wyrok z 3 grudnia.
15. 19 XII Ponowne manifestacje przeciwko PiS w Warszawie i wielu innych miastach.
16. 24 XII PiS przegłosowuje w parlamencie tzw. „naprawczą” nowelizację ustawy o Trybunale, według której TK będzie musiał orzekać w co najmniej 13-osobowym składzie w niemal wszystkich sprawach (w wyniku kryzysu TK ma tylko 12 urzędujących sędziów) i będzie musiał rozpatrywać wnioski w porządku chronologicznym. (co jeszcze mówi ustawa?)
17. 28 XII Ustawę „naprawczą” podpisuje Prezydent Duda. W ciągu kilku godzin zostaje opublikowana i tego samego dnia wchodzi w życie.
18. 9 I 2016 Demonstracje w większych miastach przeciwko działaniom PiS w sprawie mediów publicznych i Trybunału Konstytucyjnego.
19. 11 I TK odmawia kontroli uchwał o stwierdzeniu nieważności wyboru sędziów (z 25 XI) i uchwał o wyborze 5 nowych sędziów (z 2 XII), ponieważ Konstytucja daje mu prawo tylko do kontroli przepisów prawa, a wymienione uchwały nie stanowią przepisów prawa.
20. 9 III TK stwierdza niekonstytucyjność ustawy „naprawczej” z 22 grudnia 2015 r. w całości. Premier Beata Szydło i inni przedstawiciele PiS zapowiadają, że wyrok nie zostanie opublikowany, ponieważ jest nieważny ze względu na fakt, iż Trybunał nie zastosował się do tej ustawy przy orzekaniu.
21. 11 III Komisja Wenecka Rady Europy wydaje opinię na temat tzw. ustawy „naprawczej”. Konkluzja opinii brzmi: „[Ustawa naprawcza] zagroziłaby nie tylko praworządności, ale także fukcjonowaniu systemu demokratycznego, co wyjaśniono powyżej. (...) Zamiast przyspieszyć prace Trybunału, poprawki te, zwłaszcza łącznie, mogłyby doprowadzić do poważnego spowolnienia działalności Trybunału i uczynić go nieskutecznym w roli strażnika Konstytucji.”
22. 30 VII Prezydent podpisuje nową ustawę o Trybunale Konstytucyjnym z 22 lipca 2016 r. Ustawa zwiększa rolę Prezydenta RP w wyborze Prezesa TK (niewielka grupa sędziów przy poparciu Prezydenta będzie mogła przegłosować „swojego” Prezesa). Wprowadza ona szereg możliwości opóźniania i blokowania orzeczeń TK przez Ministra Sprawiedliwości, Premiera czy niewielką grupę sędziów Trybunału. Nakazuje ona wreszcie włączenie do orzekania 3 sędziów nieprawidłowo wybranych 2 grudnia. (co jeszcze mówi ustawa?)
23. 11 VIII TK na niejawnym posiedzeniu orzeka, że większość przepisów nowej ustawy jest niekonstytucyjna. (które przepisy zostały uznane za niekonstytucyjne?)
24. 18 VIII Prokuratura Regionalna w Katowicach (nadzorowana przez Ministra Sprawiedliwości Z. Ziobro) informuje, że od 20 lipca prowadzi śledztwo w sprawie niedopełnienia obowiązków przez Prezesa TK Andrzeja Rzeplińskiego w związku z niedopuszczeniem do orzekania “dublerów” wybranych w grudniu.